تهیه تنظیم و نگارش: تیم پژوهشی ویکی کاکتوس

با سلام خدمت تمام ویکی کاکتوسی های عزیز و دوست داشتنی.
تحقیق زیر با کوشش های فراوان یکی از اعضای تیم پژوهشی ویکی کاکتوس یعنی خانم مهندس قاسمی دسته بندی شده است، در این تحقیق سعی کردیم تا متداولترین حملات قارچی به اندامهای هوایی گیاهان، علی الخصوص کاکتوس ها و ساکیولنت ها، را مورد بررسی قرار داده و درنهایت راهکار مناسبی جهت پیشگیری و درمان بیماری، ارائه دهیم.

بیماری ساق سیاه (macrophomina phaseoli):

330px-Macrophomina_phaseolina

بارزترین نشانه بیماری ابتدا بصورت لکه هایی در نزدیکی طوقه گیاه یا روی ساقه ظاهر می شود. این لکه ابتدا زیتونی رنگ و سپس با گذشت زمان کدر شده تا بالاخره قهوه ای و سیاه می گردد و تا زمانی که تمام طوقه را فرا نگرفته است گیاه به خوبی رشد و نمو می نماید. لکه در موقعی که هنوز زیتونی است معمولا سطحی بوده و بافت سطحی را خراب می کند. با این حال وقتی که لکه ها در مرحله قهوه ای شدن هستند بتدریج شیره گیاه که در اثر شکاف هایی که در سطح پوست گیاه ایجاد می گردد، خارج شده و در مجاورت هوا بصورت صمغ تیره رنگ باقی مانده و خشک می شوند.
سختینه ها کروی یا تخم مرغی شکل می باشند که در سطح اندام میزبان یا در عمق بافت پارانشیم مشاهده می شوند. قارچ عامل بیماری ساق سیاه بصورت سختینه چند سالی می تواند روی خاک و یا بر روی بقایای گیاه میزبان باقی بماند، لذا امکان مبارزه موثر علیه آنها مشکل بوده و از طرف دیگر چون میزبان های قارچ زیاد و شاید متجاوز از ۵۰ گونه گیاه است، این مبارزه کمی پیچیده نیز می باشد.

image012

فیزیولوژی قارچ بر حسب میزبان متغییر است، معمولا در محیط اسیدی یا خنثی رشد بیشتری دارد و اگر نور بیشتر باشد رشد آن سریعتر است، حداقل دمای قابل تحمل ۱۲ درجه سانتی گراد و حداکثر آن ۵۵ درجه سانتی گراد می باشد که در این دما رشد قارچ متوقف شده و از بین خواهد رفت. همچنین رشد قارچ در داخل بافت گیاه بستگی به تاثیر شرایط داخلی گیاه دارد.
فعلا درمان قطعی بر علیه این گیاه یافت نشده و تنها می توان توصیه نمود که بهنگام آماده سازی خاک از روش حرارت دهی به خاک استفاده نمایید.

بیماری لکه برگی (Ovulinia):

 

قارچ عامل بیماری بصورت میسلیوم و کنیدی بر روی اندام های گیاهی زندگی می کنند و سلول های کنیدی به کلامیدوسپور تغییر پیدا می کنند. کنیدی ها به وسیله باد به فواصل دور دست حمل می شوند. آلودگی ثانویه به وسیله کنیدی های فراوانی که روی برگ ها به وجود می آید انجام می گردد.
عامل قارچ باعث به وجود آمدن لکه های سفید رنگ تا برنزه روی گلها شده و بتدریج گلهای آلوده خشک شده و از بین می روند. این قارچ های با اندامی به اسم اسکلروتیا زمستان را در خاک سپری می کنند. لذا باید اندام های آلوده را بدقت حذف کرد و خاک محیط گلخانه را ضد عفونی کرد. ضد عفونی و سم پاشی با زینب توصیه شده است. بیماری لکه برگی در شرایط محیطی مرطوب که مناسب رشد و نمو آن است ظهور می کند و سم پاشی با فربام بصورت هفتگی توصیه شده است.

پوسیدگی اسکلروتینیایی (Sclerotinia sclerotiorum):

در این نوع پوسیدگی اندام های سیاه رنگ سختی که به اسکلروت معروفند درون ساقه (مغز ساقه) در نزدیک سطح خاک ظاهر می شوند. در طول فصل بهار، اسکلروت های نزدیک سطح خاک جوانه زده و تولید اندام های کوچک فنجانی شکل به نام آپوتسیم می کنند.
اسکلروت هایی که در اعماق خاک باشند تا هشت سال یا حتی بیشتر به حالت خواب و غیر فعال باقی می مانند و در شرایط مرطوب و شبنم فراوان، آپوتسیوم ها، اسپورهای جنسی خود را آزاد می کنند. اسپورها با جریان هوا منتقل میشوند.
نشانه های پوسیدگی ساقه در حدود ۱۰_۱۴ روز پس از آلودگی قابل روئیت است. پیشگیری بهترین روش کنترل این بیماری است. استفاده از قارچ کشهای معمولی نیز موثر است و زمان کاربرد آنها از نظر تاثیر بهینه، اهمیت بسزایی دارد.

سفیدک برونی (Spaenotheca pannosa):

220px-Podosphaera_pannosa_1

میزبان این قارچ فقط گلها هستند، بیماری در اوایل بهار آشکار شده و در تمام دوره رویش گیاه میزبان به رشد خود ادامه می دهد. مخصوصا در زمان به گل نشستن، بیماری شاخه های جوان، برگ، غنچه، کاسبرگها و گلبرگها را مورد حمله قرار داده و پوشش آردی شکل روی قسمتهای مبتلا ظاهر می شود. غنچه گل قبل از شکفتن و یا پس از باز شدن ممکن است مورد حمله قرار گیرد و در مورد اول جام گل از پوشش سفید قارچی که بخصوص در قائده کاسبرگ ها و روی پایه گل و قائده نهنج که بیشتر نمایان می باشد پوشیده می شود. نهنج به دو برابر حجم خود رسیده و در بیشتر موارد غنچه گل یا باز نمی شود یا پس از شکفتن می ریزد.
قارچ عامل بیماری اصولا دارای دو دوره زندگی می باشد. در دوره اول که فصول بهار و تابستان را در بر میگیرد، قارچ به وسیله ی تولید مثل غیر جنسی و به اصطلاح شکل کنیدی دار رشد و نمو می کند. در این دوره رشته های ظریف میسلیوم قارچ در سطح ایپدرم برگ به پیشروی خود ادامه داده و با فرستادن هوستوریوم یا اندام مکنده به داخل سلول های اپیدرمی گیاه از مواد غذایی میزبان خود استفاده می نماید.
دوره دوم زندگی قارچ که شامل مرحله تولید مثل جنسی است در صورت وجود شرایط آب و هوایی خاص تکمیل میشود که از اوایل پاییز شروع می گردد. اندام جنسی قارچ کلیستوسیوم نام دارد، در اوایل بهار با جذب آب متورم و پاره شده و آسک از آن خارج می شود. آسکوسپورها نیز به نوبه خود از آسک بیرون پریده و در شرایط گرم و مرطوب توسط باد انتشار یافته و با افتادن روی گیاه آلودگی آغاز می گردد.
رطوبت نسبی برای جوانه زنی اسپور ها ۹۷-۹۹% و حرارت مناسب ۱۸-۲۴ در جه سانتی گراد می باشد. به طور کلی عوامل رطوبت و درجه حرارت تاثیر فوق العاده ای روی رشد قارچ دارد. هر چرخه زندگی قارچ در مرحله غیر جنسی حدود چهار روز است.

مبارزه:
مصرف بیش از اندازه کود های ازته و کمبود کود های پتاسه در گیاه حساسیت آن را در مقابل بیماری افزایش می دهد. استعمال خاکستر بعنوان منبع پتاسیم دار در خاک و یا مصرف کودهای پتاسیم برای جلوگیری از بروز بیماری توصیه می گردد.
در شرایط آب و هوایی نامساعد که امکان فعالیت بیماری محدود می باشد مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا نمی کند. قارچکش موثر برای مبارزه با این بیماری ترکیبات گوگردی بالاخص پودر های وتابل مانند الوزال در پیشگیری از بیماری موثر هستند. از پودر وتابل گوگرد معمولا به نسبت ۴-۵ در هزار و در چند نوبت به فواصل حدود ۱۰ روز توصیه می گردد. البته چون گوگرد بصورت فاز روی گیاه تاثیر خواهد نمود لذا درجه حرارت هوا کمتر از ۱۶-۱۷ در جه سانتی گراد باشد گوگرد بخوبی اثر نمیکند، و همچنین در هوای خیلی گرم نیز نباید از ترکیبات گوگردی استفاده نمود چون امکان سوختگی اندام های هوایی را در پی خواهد داشت.
قارچکش آموگان نیز به نسبت ۱ به ۱۰۰۰ توصیه می شود.

بیماری زنگ (Uromyces dianthi):

Ornamental_Fig03

قارچ عامل بیماری زنگ در دوره زندگی خود در دو مرحله اوردسپور و تلوتسپور (پروبازید) تشکیل می شود. مرحله اوردسپور طولانی و مرحله تلوتسپور بندرت اتفاق می افتد سورهای مولد اوردسپور در اوایل بهار نمایان میشود به سرعت همه اندامهای هوایی گیاه را فرا می گیرد و به تدریج باعث مرگ گیاه می گردد. غشا اوردسپور قهوه ای بلوطی به ضخامت ۳-۳/۵ میکرون بوده و از خارهایی پوشیده شده که واجد دو سوراخ تندش استوایی می باشد.
از پاره شدن اپیدرم و از هم گسیختگی بافتهای زیر اپیدرمی اوردسپورها نمایان می شوند. کاسبرگ ها و گاهی هم کپسول، حامل اوردسپور می شوند. تلوتسپورها (پروبازید ها) کمی بعد از اوردسپورها ظاهر می شوند. اوردسپورها که بادوامترین شکل زنگ است حتی در زمستان هم تشکیل می یابد.
مرحله اسیدی قارچ بر روی یک فرفیون (افوربیا) به نام Euphorbia gerardiana سپری میشود. خسارت حاصله از این بیماری نه تنها در اثر پیدایش سورهای قهوه ای رنگی است که باعث بد منظره شدن گیاه می شود بلکه بیماری سبب میشود که گیاه دچار ضعف عمومی بشود.
به دلیل اینکه آب و رطوبت برای تندش اسپورها ضروری است بنابراین با کنترل آبیاری و همچنین تهویه مناسب هوای گلخانه و محل نگهداری گیاهان می توان به میزان قابل توجهی از تندش اسپورها ممانعت کرد.
سموم دیتان M-45 به نسبت ۳ به ۱۰۰۰ و یا پلانت واکس به نسبت ۱ به ۱۰۰۰ در پایین آوردن آلودگی موثر است.
منابع:
منابع مطالعاتی:

  • بررسی چند قارچکش بر روی عوامل پوسیدگی بذر و مرگ گیاهچه (اخوت، محمود)
  • بررسی اثر چهار قارچ کش روی بیماری سفیدک (اعتباریان، حسن رضا)
  • بیماری های گلدهی (اخوت، محمود)
  • قارچ های ایران نشریه ۱۰ (ارشاد، جعفر)
  • بیماریهای گیاهان زینتی (اسکندری، مزبور)
  • بیماری های سبزی و سیفی و روشهای مبارزه (اعتباریان، حسن رضا)

منابع تصاویر:

  • ۱. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Macrophomina_phaseolina
  • ۲. https://www.cals.ncsu.edu/course/pp728/Macrophomina/macrophominia_phaseolinia.HTM
  • ۳. http://elham-darvishian.blogfa.com/
  • ۴. http://www.potatodiseases.org/whitemold.html
  • ۵. https://fa.m.wikipedia.org/wiki/
  • ۶. http://www.apsnet.org/publications/apsnetfeatures/Pages/OrnamentalRusts.aspx