ساکیولنت چیست؟

تهیه تنظیم و ترجمه: تیم پژوهشی ویکی کاکتوس.

در علم گیاهشناسی، ساکیولنتها به عنوان گیاهانی با ظاهری با طراوت و شاداب و همچنین با بافتی نرم و گوشتی شناخته شده اند که این گیاهان در برخی از قسمت ها بیشتر از حالت عادی گوشتی بوده و ضخامت دارند که این عمل برای حفظ آب در مناطق خشک و یا متناسب با شرایط خاک ایجاد میشود. کلمه آبدار از کلمه لاتین sucus به معنی آب یا شیره گرفته شده است. ساکیولنتها ممکن است آب را در ساختارهای مختلف مانند برگها و ساقه های خود ذخیره کنند که در برخی مواقع شامل ریشه ها نیز می شود بطوریکه قسمتی از گیاه که در خاک است برای زنده ماندن در شرایط نامطلوب و سخت گرم و خشک، از این اندامهای زیر زمینی استفاده می کنند.

معمولا در علوم باغبانی کلمه ساکیولنت به منظور جدا کردن خانواده کاکتوسها از مابقی خانواده های ساکیولنتها استفاده می شود.

ساکولنتها اغلب بخاطر ظاهر جذاب و غیرمعمول به عنوان گیاهان زینتی در خانه ها، آپارتمانها و گلخانه ها پرورش داده میشوند.

ساکیولنتها متشکل از حدود ۶۰ خانواده همچون: کاکتاسه، آگاویوداسه، آزیوآسه و کراسولاسه و… هستند. زیستگاه ساکیولنتها نواحی گرم و خشک و بارندگی کم همچون بیابانها و صحراهای خشک می باشد که به سبب قدرت جذب و ذخیره آب قدرت زندگی در مناطقی که منابع آبی بصورت مه و شبنم می باشد را دارند.

تعریف:

یک تعریف کلی در خصوص ساکیولنتها این است که این گیاهان مقاوم به خشکی هستند و برگها، ساقه ها، ریشه ها بیشتر از حالت عادی گوشتی شده و بصورت بافت ذخیره کننده آب توسعه یافتند. در برخی منابع علمی دیگر با حذف ریشه از این تعریف و اشاره به ساقه و برگهای گوشتی و ضخیم و متورم شده گیاه مورد نظر را در دسته ساکولنتها قرار می دهند. در این  تعریف اگر بین ساکیولنتها و گیاهانی که در خاک برای زنده ماندن در شرایط نامساعد بشکل یک جوانه استراحتی در قسمت های زیر زمینی میمانند همچون: پیازها، بنه و غده ها؛ و با توجه به اینکه اگر ریشه ها در این تعریف آورده شود، در این صورت همه گیاهان کاشته شده در خاک بعنوان ساکیولنت طبقه بندی میشوند. گیاهانی که به زندگی در شرایط خشکی سازگار شده اند مانند ساکیولنتها به عنوان گیاهان خشکی زی نامیده میشوند. با این حال همه گیاهان خشکی زی، آب دار نیستند از طرفی روشهای دیگری به جای آب دار شدن بافت ها برای بقا در شرایط کم آبی نیز وجود دارد مانند کوچک شدن و یا حالت لوله ای شدن و یا چرمی شدن برگها. همچنین همه ساکیولنتها، خشکی زی نیستند مانند گیاه Crassula helmsii که هم آب دار است و هم آب زی.

تعریف ساکیولنت توسط کسانی که بصورت تفریحی این کار را انجام میدهند (گلخانه داران و پرورش دهندگان عمومی) با تعریف گیاهشناسان فرق دارد. در کاربرد باغبانی تعریف ساکیولنتها کاکتوس ها را شامل نمیگردد، بطوریکه در کتاب سه جلدی ساکیولنتها اثر جاکوبسن، از کاکتوسها مطلبی گفته نشده است. با این حال، در اصطلاحات گیاهشناسی کاکتوسها نیز ساکیولنت می باشند. متخصصین باغبانی ممکن است گروه های دیگری از گیاهان مانند گونه های آناناس را از این گروه حذف کنند که مطمئنا این حذف نمودن غلط می باشد.

تعریف گیاهشناسان در خصوص ساکولنتها آن است که: هر گیاه بیابانی را که  شادابی خود را حفظ می کند تا بتواند رشد کند را گویند. این گیاهان به ندرت شامل گیاهان خاکزی (که غدد و ریشه های آنها بطور کامل در زیر خاک است) می باشند اما شامل گیاهان با ساقه سخت و پایدار که دارای یک اندام متورم بالای سطح خاک و از یک ساقه، ریشه یا هر دو تشکیل شده است، می باشد.

یک مشکل دیگر این است که آیا گیاه، آب دار است یا غیر آب دار. در بسیاری از جنسها و خانواده های گیاهی، توالی پیوسته ای از گیاهان با برگهای نازک و ساقه معمولی تا گیاهانی که به طور واضح دارای برگها و ساقه های ضخیم و گوشتی هستند وجود دارند بنابراین تصمیم گیری در مورد اینکه گیاه آب دار است، اختیاری است. منابع متعدد ممکن است گیاهان را بصورت مختلف رده بندی کنند.

شکل ظاهری:

علاوه بر آب دار بودن، متورم و گوشتی بودن اندام ساکیلونتها مواردی همچون:

1. مکانیسم کراسولاسین اسید (CAM) برای به حداقل رساندن از دست دادن آب
2. نبود یا کاهش برگها، یا برگهای کروی تا استوانهای
3. کاهش تعداد روزنه ها
4. انجام عمل فتوسنتز بر روی ساقه بجای برگ و گاهی نیز توسط ساقه و برگ
5. شکل رشد بصورت بالشتکی مانند، ستونی یا بصورت کروی
6. وجود شیارها به سبب افزایش سریع حجم بوته و کاهش سطح تماس گیاه در معرض آفتاب
7. وجود خار، پرز و مو باعث ایجاد محیطی مرطوب مابین تیغها و موها میگردد که علاوه بر آن ایجاد سایه نیز خواهد نمود.
8. داشتن ریشه های بسیار نزدیک به سطح خاک (که باعث جذب آب از بارانهای سبک و شبنم های سنگین می گردد)
9. داشتن توانایی گوشتی ماندن و پر از آب ماندن اندامها در دماهای داخلی بالا (مانند دمای ۵۲ درجه سانتکراد یا ۱۲۶ درجه فارنهایت)
10. نفوذ ناپذیر بودن کوتیکول بیرونی (پوست)
11. داشتن مواد موسیلاژی یا لعاب دار (که آب را به وفور حفظ میکنند.)

از جمله مواردی هستند که ساکیولنتها را از مابقی گیاهانی که قدرت جذب رطوبت را دارند متمایز نموده و سبب حفظ هرچه بیشتر و بهتر رطوبت میگردد.

خانواده ها و جنسها:

در جدول زیر برخی از خانواده ها و جنس هایی ساکیولنتها را میتوانید مشاهده نمایید:

منبع:

https://en.wikipedia.org/wiki/Succulent_plant