تهیه و تنظیم تیم پژوهشی ویکی کاکتوس

 

سربرداری معمولا عملیاتی است که بر روی درختان میوه و مرکبات به منظور اصطلاح، هرس و در برخی مواقع به منظور ایجاد یک تنش و شوک (برای افزایش میزان باردهی) در این گیاهان صورت می گیرد.

اما سربرداری (یا به اصطلاح مشهور، سرزنی) در گیاهانی همچون کاکتوس ها به چه منظور انجام میشود؟ و چه تاثیرات و نتایجی بهمراه دارد؟

برای پاسخ گویی به این سوال ابتدا توضیح مختصری در مورد تفاوت رشد ساقه های کاکتوسها و درختان میوه داده و سپس به آشنایی با سلول هایی که مسئول رشد و تکثیر در این گیاهان هستند میپردازیم:

همانطور که اکثر ما میدانیم، گیاهانی همچون درختان مرکبات در کنار شاخه های اصلی خود شاخه هایی همچون شاخه های فرعی، نرکها، شاخه های پیشاهنگی و… دارند که در مقابل این گیاهان، گیاهانی همچون کاکتوس ها، وجود دارند که تمام رشدشان به یک ساقه یا همان تنه اصلی معطوف شده است، از جمله خصوصیات این قسمت وجود یک منطقه بعنوان منطقه پیش رونده یا راسی، و چندین آرئول بر روی آن می باشد.

آرئولها در کاکتوسها  منبع ذخیره انرژی می باشند و همچون گره های ساقه درختان قدرت بالقوه ای به منظور ایجاد شاخه و یا غنچه های گل را دارند؛ به عبارت دیگر آرئولها به تناسب شرایط گیاه هم پتانسیل فعال نمودن مریستم های زایشی (ایجاد غنچه و گل) و هم مریستم های رویشی (ایجاد یک ساقه جدید با خصوصیات گیاه اصلی) را دارند.

نکته دیگر آن که برخی اوقات اگر مریستم های راسی گیاه که مسئولیت رشد طولی در گیاه را برعهده دارند بنا بر هر علتی (حملات قارچی، بریده و زخمی شدن و…) از بین برود یا دچار نقص شود، گیاه بمنظور حفظ بقا و همچنین ادامه رشد به مناطقی از تنه خود که قدرت ایجاد ساقه و شاخه جدید را دارد فرمان می دهد تا شاخه جدید بزند، در درختان این شاخه زنی از محل گره های موجود در سطح ساقه و در کاکتوسها از قسمت آرئولها اتفاق میوفتند.

یعنی اگر قسمت راسی کاکتوسی را همچون عکس زیر قطع نماییم از قسمت آرئولهای گیاه به مرور زمان جوانه هایی را شاهد خواهیم بود که این جوانه ها به مرور زمان تبدیل به قلمه ای از این گیاه می شوند.

(تصویر ۱:سربرداری یک کاکتوس ستونی و آغاز جوانه زنی از قسمت آرئول)

(تصویر ۲: رشد جوانه ها)

معمولا از این روش به منظور تکثیر غیر جنسی در کاکتوس ها استفاده می شود.

اما آیا این روش برای کاکتوس های گرد همچون اچینو گروزنی، آستروفیتوم ها و… نیز کاربرد دارد یا فقط در کاکتوسهای ستونی میتوان از این روش استفاده نمود؟

باید گفت که بر اساس مطالب ابتدایی گفته شده در بالا و قدرت بالقوه موجود در آرئولها میتوانیم از این روش جهت تکثیر غیر جنسی کاکتوسهای گرد نیز همچون تصویر زیر استفاده نماییم.

(تصویر ۳: سربرداری در کاکتوس های گرد)

چند نکته:

  1. همیشه توجه داشته باشید که در حین سربرداری از کاکتوسها ابزار برش حتما استریل و ضد عفونی شده باشند.
  2. سعی کنید کاکتوس سربرداری شده را در محیطی که جریان هوا وجود داشته، پر نور اما خنک بوده و تا حد امکان کمترین میزان گرد و غبار را دارد، نگهداری کنید. البته پس از پینه بستن محل زخم میتوانید گیاه را به مکان قبلی خود باز گردانید.
  3. به منظور جلوگیری از حملات قارچی از مواد گوگردی و یا پودر دارچین و زنجبیل در محل زخم استفاده نمایید.
  1. فصل مناسب به منظور سربرداری معمولا اواسط تا اواخر بهار می باشد.(زمانی که دما بین ۲۳-۲۹ درجه سانتی گراد است)
  2. انجام عملیات سربرداری بر روی گیاهان کوچک توصیه نمیگردد. (کاکتوسهای ستونی حداقل پانزده سانت ارتفاع و کاکتوسهای گرد حداقل ده سانت قطر داشته باشند)

منابع:

گیاهشناسی پایه جلد اول (قهرمان احمد)

http://www.thecactusdoctor.com/CactusPruning.html

http://homeguides.sfgate.com/root-cactus-24173.html