خواب بذرها

خواب بذرها

یک بذر خفته به بذری گفته می شود که برای یک مدت مشخص از زمان قادر به جوانه زنی نیست. خواب یک مکانیسم برای جلوگیری از جوانه زنی در شرایط زیست محیطی نامناسب است، زمانی که احتمال بقا نهال ضعیف باشد.
خواب درست یا خواب ذاتی توسط شرایط درون دانه سبب می شود و مانع از جوانه زدن تحت شرایط به طور معمول ایده آل می شود. اغلب خواب بذرها بر اساس قسمت ایجاد کننده خواب، به دو دسته عمده تقسیم می شوند,برون زاد و درون زاد.عوامل خواب ها می تواند ترکیبی باشد و چند خواب با هم همپوشانی داشته باشد. بعضی از بذرها بین شرایط خواب و بیداری نوسان می کنند.

⦁ برون زاد(Exogenous):
خواب برونزاد به دلیل شرایط خارج از جنین ایجاد می شود و اغلب به سه زیر گروه تقسیم کرد:
خواب فیزیکی(Physical dormancy):
این خواب به دلیل پوشش نفوذ ناپذیر بذر ایجاد می شود. برای جوانه زنی نیاز است که گازها و آب به مرکز بذر برسد. در نتیجه تا زمانی که خواب شکسته نشود بذرها جوانه زنی نمی کنند. در طبیعت این خواب توسط عواملی نظیر دمای بالا، نوسان دمایی، انجماد، ذوب، آتش، خشک شدن یا عبور از معده حیوانات شکسته می شود. زمانی که خواب فیزیکی شکسته شود دوباره قابل برگشت نیست. در طبیعت با گذر ماه ها و سالها و گرماها و سرماهای سپری شده، این پوشش نفوذ پذیر می شود و این خواب شکسته می شود.
خواب مکانیکی(Mechanical dormancy):
بعضی پوسته ها انقدر سخت است که مانع از جوانه زنی جنین می شود. در این موارد پتانسیل رشد جنین کم می باشد.
خواب شیمیایی(Chemical dormancy):
بعضی مواد روی جنین مانع جوانه زنی می شود. این مواد با شستشو یا خیس خوردن می تواند شسته شود. ذوب برف ها و یا باران نیز می تواند باعث شستشو شود.

⦁ درون زاد(Endogenous)
این خواب توسط شرایط درون جنین انجام می شود و به سه دسته زیر تقسیم می شود:
خواب فیزیولوژیکی(Physiological dormancy):
مواد شیمیایی که به عنوان مهار کننده مانع از این می شود که جنین قدرت کافی برای شکستن لایه را به دست آورد. وقتی این ماده شیمیایی مهار کننده به اتمام برسد خواب فیزیولوژیکی تمام می شود. معمولا یکی از راه های شکستن این خواب بردن بذر به دمای پایین (۴ درجه و برای بعضی گونه ها پایین تر) می باشد. حتی اگر پوسته بذر شکافته شود، تا زمانی که بذر در خواب فیزیولوژیکی ماندگار باشد، باز هم جوانه زنی رخ نمی دهد.

عوامل زیر در این ماده شیمیایی تاثیر گذار است:

⦁ خشکی: بعضی بذرها نیاز به مدت زمانی خشکی دارند. اگر بعد از پراکنده شدن بذر در طبیعت محیط مرطوب باشد ممکن است برای چند ماه یا چند سال بذر تاخیر برای جوانه زنی داشته باشد.
⦁ حساسیت به نور: بعضی بذرها نیاز به دوره ای روشنایی یا دوره ای تاریکی برای جوانه زنی دارند. معمولا بذرهای که لایه ی نازک دارند، نور از منافذ عبور آن کرده و به جنین می رسد. و براساس نوع حساسیت، جوانه زنی شروع می شود. به همین دلیل بعضی از بذرها باید روی خاک و بعضی داخل خاک کاشته شود.
⦁ دما: بعضی بذرها به دمای خنک و بعضی به دمای بالا برای جوانه زنی نیاز دارند. معمولا نیازهای لازم برای خواب های حساس به دما با گذر عمر بذر یا خشکی از بین می روند.

خواب مورفولوژیکی(Morphological dormancy):
در این حالت جنین توسعه نیافته است. در این حالت نیاز دارد که جنین رشد کند تا بتواند به جوانه زنی برسد. یا اینکه جنین در زمان رسیدن میوه از بافت های مختلف تشکیل نشده است. در این حالت وقتی بذرها در آب قرار بگیرد(هنگامی که در زمین است) بذرها میرسند. این تاخیر ممکن است چند هفته یا تا تعداد کمی ماه طول بکشد.
خواب ترکیبی(Combined dormancy):
بعضی وقت ها خواب فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی همزمان رخ می دهد که در اینصورت هم عوامل شکننده خواب باید رخ دهد و هم زمان سپری شود تا جنین به صورت کامل رشد کند.
خواب ثانویه:
خواب دیگری ممکن است بعد از خواب اولیه یا بعد از بذرهایی که خواب نداشته اند رخ دهد و آن زمانی است که بذر شرایط مناسب برای جوانه زنی را ندارد. به عنوان مثال دمای نگهداری بالا باشد. زمانی رخ می دهد که بذرها روی خاک پراکنده شده باشند. مکانیزم این نوع خواب به خوبی مشخص نیست اما ممکن است به دلیل از دست دادن حساسیت در گیرنده ها در غشای پلاسمایی باشد.
همه بذرها شامل خواب نمی شوند و در طبیعت بذرها در فصل بهار که رطوبت افزایش پیدا می کند و زمین گرم می شود شروع به جوانه زنی می کنند.

******************************
منبع:
https://en.wikipedia.org/wiki/Seed_dormancy