آشنایی با شپشک آردآلود و راههای مقابله با آن

تهیه و تنظیم: امین ذهاب با نام کاربری Amin Zahab

به نام خدا

 

شپشک آردآلود (Mealy bug) یا شته ی پشمالو (Woolly aphid) حشره ای با نام علمی Pseudococcus از خانواده ی Pseudococcidae می باشد که بدون اغراق عمده ترین و کشنده ترین آفت کاکتوسها و ساکولنت ها می باشد. این حشرات که طول بدن آنها تا ۳ میلی متر هم میرسد دارای پوششی پشمالو و آرد مانند بوده و به راحتی قابل تشخیص می باشند. شپشک های آردآلود به سرعت تکثیر می یابند و برخلاف حشرات سپردار دیگر می توانند به راحتی حرکت کرده و به سرعت به تمامی اندام گیاه حتی ریشه هم سرایت کنند. در صورت عدم کنترل این آفت، نابودی گیاه حتمی است.

 

نشانه های آلودگی گیاه به شپشک:

این حشرات به دلیل داشتن پوشش آرد مانند بر روی بدنشان به راحتی بر روی سطح گیاه قابل تشخیص هستند. همچنین این حشرات تخمهای خود را نیز با پوشش پشمی شکلی می پوشانند و وجود این پوشش نشانه ی حضور این حشرات می باشد. البته گاهی اوقات ممکن است این حشرات خود را در لابلای برگها و یا تیغ ها پنهان کنند و یا فقط در درون خاک و اطراف ریشه حضور داشته باشند که در اینصورت بررسی دقیق تری نیاز است.

وجود شیره ی عسلی بر روی سطح گیاه نیز می تواند دلیلی بر حضور این حشرات باشد. البته ناگفته نماند برخی از کاکتوس ها به طور طبیعی این شیره را از خود ترشح می کنند ولی معمولا شیره ای که شپشک ها ترشح می کنند مورد هجوم قارچ های سیاه رنگ قرار می گیرد. وجود این شیره بر روی گیاه موجب جذب مورچه ها نیز می شود و در واقع مورچه ها به نوعی پرورش دهنده ی این حشرات می باشند. پس ازدحام مورچه ها در اطراف گیاه می تواند دال بر وجود این آفت باشد.

گیاه آلوده معمولا دچار توقف رشد شده و حالت بیمار و چروکیده به خود می گیرد و از آنجائیکه این حشرات علاقه ی خاصی به قسمتهای جوان و تازه ی گیاه دارند این قسمتها شکل اصلی خود را به سرعت از دست می دهند. برگهای ساکولنت ها نیز کوچک شده و شکل طبیعی خود را از دست می دهند و به راحتی از تنه جدا می شوند.

 

راههای کنترل و نابودی شپشک:

جمله ی معروف پیشگیری بهتر از درمان است در مورد شپشک آردآلود مصداق بارزی دارد.  از آنجاکه این حشره به سرعت تکثیر شده و به راحتی به تمام مجموعه سرایت پیدا می کند، ممکن است قبل از اینکه از حضورش اطلاع پیدا کنید خسارت هنگفتی به مجموعه ی شما وارد کند پس بهتر آنست که قبل از اضافه کردن واریته ای جدید به مجموعه ، حتما آنرا قرنطینه کرده و پس از بررسی و اطمینان از عدم وجود این حشره، گیاه را وارد مجموعه کنید. همچنین بررسی خاک و گلدان و ریشه های گیاه جدیدالورود نیز توصیه می شود. بهتر است گیاه را در قرنطینه از گلدان خارج کرده و به بررسی ریشه و گلدان بپردازید و پس از اطمینان کامل گیاه را در همان گلدان و یا گلدان و خاک جدید بکارید.

و اما در صورت مشاهده ی این آفت بر روی گیاه ،اگر تعداد حشرات کم است بهترین راه، نابود کردن آنها با پنس و یا وسیله ی مناسب دیگری است. البته گیاه می بایست به طور مداوم مورد بررسی قرار گیرد تا از نابودی کامل این حشرات و تخمهای آن ها اطمینان حاصل شود. راه دیگر جدا کردن قسمتهای آلوده ی گیاه است که البته می بایست به صورت کامل و بدون نقص انجام شود تا حتی ذره ای از تخمها و یا لاروهای این حشره هم باقی نماند. متاسفانه این روش را نمی توان در مورد همه ی کاکتوس ها و ساکولنت ها به کار برد.

یکی دیگر از راههای بی ضرر خلاصی از شر این آفت غوطه ور کردن گیاه در آب گرم است. طبق تحقیقات دانشگاه هاوایی اکثر حشرات آفت در آب با دمای ۴۹ درجه ی سانتی گراد نابود می شوند. بدین منظور گیاه را حدود ۵ تا ۱۲ دقیقه در آبی با دمای ۴۹ درجه غوطه ور سازید. دمای آب نباید از ۴۹ بیشتر باشد چون ممکن است موجب نابودی گیاه شود. همچنین برای نابودی آفت ریشه، خاک اطراف ریشه را برطرف کرده و پس از جدا کردن ریشه های آلوده، ریشه را در آب غوطه ور سازید. پس از اطمینان از نابودی حشرات، گیاه را در گوشه ای به دور از سرما و نور مستقیم آفتاب قرار دهید تا خشک شده و آماده ی کاشت مجدد شود. (تذکر: بنده شخصا از این روش استفاده نکرده ام و از ریسک انجام آن آگاهی ندارم).

دود دادن گیاهان نیز از روش های دیگری است که برای کنترل و دفع حشرات آفت توصیه شده است که البته مستلزم تکرار بوده و همیشه امکان آن وجود ندارد. همچنین استفاده از عصاره ی جوشانده ی اکالیپتوس نیز خالی از فایده نخواهد بود. (مراجعه به مقاله ی جناب آقای صرامی)

نوعی کفشدوزک بدون خال با نام علمی Cryptolaemus montrouzieri نیز وجود دارد که بومی استرالیا بوده و اشتهای سیری ناپذیری در خوردن شپشک ها دارد و در مناطقی که امکان دسترسی به آن وجود دارد به عنوان اولین و موثرترین عامل کنترل کننده شپشک مورد استفاده قرار می گیرد.

روشهای شیمیایی دفع شپشک آردآلود:

یکی از دلایلی که استفاده از سموم آفت کش را در مواجه با شپشک آردآلود بی اثر می کند مقاومت این حشرات در مقابل سموم تماسی به خاطر وجود سپر محافظ است. همچنین پنهان شدن این حشره در لابلای برگها و تیغ ها و یا در خاک دسترسی به آنرا سخت می کند. استفاده از سموم سیستمیک در برخورد با این آفت اثربخشی بهتری خواهد داشت.

مالاتیون به عنوان یکی از سموم تماسی استفاده گسترده ای در برخورد با این آفت دارد که البته در مورد خانواده ی کراسولاسه استفاده از این سم توصیه نمی شود. این سم را می توان به صورت پاششی بر روی گیاه استفاده کرد و یا گیاه را در محلول این سم غوطه ور ساخت. همچنین می توان از این سم به صورت آبیاری برای کنترل شپشک ریشه هم استفاده کرد. تکرار استفاده از این سم طبق راهنمای مندرج بر روی بروشور آن توصیه می شود.

فن پروپاترین از سموم کنه کش تماسی و غیرسیستمیک است که علاوه بر کنه، طیف وسیعی از حشرات آفت دیگر را نیز نابود می کند. این سم را بنده استفاده نموده و جواب گرفته ام. البته در مورد همه ی کاکتوس ها و ساکولنت ها توصیه نمیکنم.

دیمتوات از جمله سموم سیستمیک و از خانواده ی ارگانوفسفره است که وارد شیره ی گیاه شده و به راحتی حشرات مکنده را نابود می کند.

نکته: بسیاری از سموم علاوه بر داشتن مضرات بسیار بر سلامتی گیاه و انسان، به دلیل مقاوم شدن حشرات آفت اثر بخشی خود را از دست داده اند. پس بهتر است به دنبال سمومی باشید که کارایی لازم را داشته باشند.

نکته: سموم تماسی معمولا روغنی بوده و گیاه سم پاشی شده اگر در معرض آفتاب قرار بگیرد دچار سوختگی خواهد شد.

نکته: استفاده از سموم سیستمیک فقط در فصل رشد کاکتوس کارایی دارد چون شیرابه ی درون کاکتوس فعال است.

 

در پایان تاکید می کنم که بهترین راه کنترل این آفت همان پیشگیری از ورود آن است.